Ж?йке ж?йесіні? ??рам б?ліктері ж?йке ж?йесіні? ?ызметі нейронны? ??рылысы денесі дендриттер аксон

             ?ыс?а мерзімді жоспар                                                                          П?н м??алімі:

БЕКІТЕМІН

П?НІ

Биология

КЛАСЫ

8

   МЕРЗІМІ

ТА?ЫРЫП

Ж?йке ж?йесіні? ма?ызы, оны? ??рылысы ж?не ?ызметі. Нейронны? ??рылысы: нейрон денесі, дендриттер, аксон, рецептор, синапс.

МА?САТЫ

О?ушыларды? сыни ойлауы мен дамуын ал?а с?йреу. ?діс т?сілдерді тиімді т?рде пайдалану. Топпен ж?мыс барысында ынтыма?тасты? пен ауызбіршілікке ?йрету.

К?ТІЛЕТІН Н?ТИЖЕ

?з бетімен ізденіске бейімделеді.

М?тін бойынша ж?мыс жасау?а да?далынады;

Тапсырманы ?з беттерінше орындау?а ?йренеді;

Сынып о?ушыларымен?арым-?атынастары ?рбиді;

?ойыл?ан м?селені жетік ме?геріп одан ?рі ?рбітеді;

А?паратты? білімдері сараланады;

Экологиялы?, адамгершілік т?рбие беріледі;

КЕЗЕ?ДЕРІ

РЕСУРСТАР

САБА?ТА?Ы ІС—?РЕКЕТ

ДИФФЕРЕНЦИА

ЦИЯ

БА?АЛАУ

?йымдастыру кезе?і

(2 минут)

Биология о?улы?ы

Саба? амандасып, сынып о?ушыларын т?гелдеуден басталады. Сергіту с?ті ретінде сынып?а т?рлі ?имыл-?оз?алыстарды ?айталау ?сынылады.

?ызы?ушылы?ты ояту

(3 минут)

Биолог аны?та

малы?ы

  М??алім тарапынан саба? та?ырыбы таныстырылады. О?ушылармен бірлесе отырып саба?ты? ма?саты ай?ындалады.

V «?анат белгі» (?лде?ашан белгілі н?рсе)

— «алу» (белгісі т?сінігіне ?айшы н?рсе)

+ «?осу» белгісі ?ызы?ты ж?не тосын н?рсе

? «с?ра? белгісі» (егер бір н?рсе аны? емес, к?бірек білуге ??штарлы? пайда болса)

Т?л?ааралы? интеллектке ие о?ушылар ?р топта жеке ?асиеттері ?алыптасады

Стикер ар?ылы ба?алау

Ма?ынаны тану

(15 минут)

(15 минут)

Биология о?улы?ы

  «??ыну» сатысында ?олданылады. ?олдану технологиясы: екі студент ?рбір азат жолдан кейін то?тай отырып м?тінді о?иды, содан кейін бір-біріне о?ы?аныны? мазм?ны бойынша ?рт?рлі де?гейдегі с?ра?тар ?ояды. Берілген т?р коммуникативті да?дыларды? дамуына ?сер етеді.

5 минутты? эссе жазу. «Ж?йке ж?йесі б?л бізді? а?замызды?..»

Жекеленген о?ушылар?а к?мек

Критерий бойынша ба?алау

?ш шапала?

мада?тау

Рефлексия

(10 минут)

           О?ушылар стикерге «Жуан» ж?не «Жі?ішке» с?ра?тарын жазып та?та?а жапсырып, о?ан жауап береді.

?абілетті о?ушы  мен де?гейі т?мен о?ушыны аны?тау

?зін-?зі ба?алау

М??алімні? ?орытынды ба?алауы

?орытындылау

?йге тапсырма:  Ж?йке ж?йесіні? гигиенасы туралы ізденіс ж?мыс.

2-зертханалы? ж?мыс
«Тізе рефлексін зерттеу ж?не т?жірибе ж?зінде тізе рефлексін ба?ылау” 
1. Ж?йке ж?йесі ?ызметіні? рефлекстік принципі.
Рефлекс, рефлексті? т?рлері, инстинктер.
Рефлекс до?асы (рефлекс до?асыны? тірек сызбан?с?асын жазу).
2. Ж?йке ж?йесіні? ?ызметідегі тура ж?не кері байланыс принципі.
3. Адамны? ж?йке ж?йесні?і эволюциясы. Жануарларды? ж?йке ж?йесімен салыстыру.
4. Рефлекстер туралы ілімні? дамуында?ы И.П. Павлов пен И.М. Сеченовті? р?лі.
ІV. Та?ырып бойынша білімді ?орыту ж?не ж?йелеу.
І.Сызбалар ар?ылы ж?мыстану.
1. Ж?йке ?лпасыны? негізін ата?
2. Миды? с?р ж?не а? заты неден ??рал?ан?
3. Нейрондарды? ??рылысы,т?рлері.?ызметі?
4. Синапс дегеніміз не?
5.Рефлекс дегеніміз не?
6.Рефлекс до?асы дегеніміз не?
ІІ. Биологиялы? диктант.
Ж?йке жасушалары.….,…….ж?не …… ……. т?рады.Организмні? тітіркендіргіштерге жауап реакциясы………. деп аталады.Рефлекс ……. ………ар?ылы іске асырылады. Е? ?арапайым рефлекс…………рефлексі.
ІІІ. Кітапта?ы(47 бет) с?йкестік тестісімен ж?мыс.
 

Просмотр содержимого документа

«Ж?йке ж?йесіні? ма?ызы, оны? ??рылысы ж?не ?ызметі. Нейронны? ??рылысы: нейрон денесі, дендриттер, аксон, рецептор, синапс.»

Сабақтың тақырыбы:

Жүйке жүйесінің құрам бөліктері. Жүйке жүйесінің қызметі. Нейронның құрылысы: денесі, дендриттер, аксон. Нейронның қызметтері.

Мұғалімнің аты-жөні:

Күні:

СЫНЫП: 7 Қатысқаноқушылар саны: Қатыспағаноқушылар саны: 0 Сабақ негізделген оқу мақсаттары 7.1.7.2 – жүйке жүйесінің қызметін және құрылымдық компоненттерін атау;

7.1.7.3 – жүйкежасушасыныңкомпоненттерінанықтау

Сабақ нәтижесі: Оқушылардың барлығы мынаны орындай алады: Оқулықта берілген және қосымша тапсырмаларды орындайды. Жазба жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді.

Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады: Топтық жұмысты брлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен жұмыс жасайды.

Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады:

Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды.Тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.

Бағалаукритерийі Тақырыптың маңызын түсіндіреді.Жеке, жұптық, топтық тапсырмаларды орындай алады. Сабақ барысында тыңдаушының назарын өзіне аудара алады. Тілдік құзіреттілік

Жүйкеұлпасы,нейрондар,жүйкеимпулüс³,нейроглия,дендриттер, аксондар, сұрзат.

Ресурстар Оқулық, суреттер, топқа бөлуге арналған кеспе қағаздар  және  әртүрлі  заттар, топтық тапсырмалар, кері байланыс, стикер. Әдіс-тәсілдер Сұрақ-жауап, әңгімелеу, түсіндіру, ойын, көрнекілік. Рефлексия. Пәнаралық байланыс Музыка, қазақ тілі. Алдыңғы оқу Жүйке жүйесінің типтерін салыстыру: диффузиялы, сатылы, түйнекті, түтіктәрізді. Сабақтың жоспары Жоспарланғануақыт Сабақ барысы : Бағалау түрлері Басталуы

5 минут

Ұйымдастыру кезеңі 2 минут

Топтарға бөлу.

Тірек сөздер бойынша топқа бөліну.

Оқушыларға сөздер қиындыларын беремін. Әріп қиындыларда сөздер болу керек.

Оқушылар сол сөздер бойынша топтарға бөлінеді.
Психологиялық ахуал қалыптастыру: 3 минут

«Сурете байланысты тілек» тренинг

Оқушыларды шеңберге шақыру,амандасу. Стикерлерге салынған әртүрлі суреттерді ұсыну. Суретті не үшін таңдағанын білу. Оқушылар таңдаған суретке байланысты тілектер айтады.

1-топ

2-топ

3-топ

Суреттер

Жаңа білім

10 минут

Білу және түсіну

Жүйке жүйесінің қызметі. Жүйке жүйесінің міндеті – жеке бөліктердің өзара әсері барынша тиімді болу үшін жеке мүшелер мен жүйелердің жұмысын ұйымдастыру. Яғни, жүйке жүйесі жеке бөліктердің жұмысын ұйымдастырып, оларды тұтас ағзаға айналдырады.Қарапайым мысал келтірейік. Егер жануар жүгірсе, оның бұлшық еттеріне көп энергия қажет. Демек, тыныс алу және қан тамырлары жүйесі де жа- сушаларды оттекпен қамтамасыз ету үшін белсенді болуы керек. Сонымен қатар органикалық заттар ыдыраған кезде түзілген артық жылу мен шлактан белсенді түрде арылу қажет. Теріде тамырлардың ұлғаюы, оның қызуы мен тер бөлуі белсенді түрде жүреді. Осы үдерістердің барлығы жүйке жүйесі қатысында жүзеге асырылады. Жүйке жүйесінің қатысынсыз мүшелер жұмысын үйлесімді бақылау мүмкін емес.Жүйке ұлпаларының құрылысы мен қызметі. Жүйке жүйесінің мүшелері (жұлын, ми, барлық жүйке) жүйке ұлпаларынан тұрады. Жүйке ұлпаларының подтиптері болмайды. Олардың барлығы жасушалардың екі түрінен: нейрондар мен нейроглиялардан тұрады.

Нейрондар – жүйке ұлпасының негізгі жасушалары. Жүйке ұлпасының қызметін нейрондар атқарады.

Нейрондар да жүйке импульстерін беруге қабілетті. Нейрондардың бұл қабілеті өткізгіштік деп аталады. Яғни жүйке ұлпаларының негізгі екі: қозғыштық және өткізгіштік қызметі бар.

Жүйке ұлпаларының қосымша ұлпалары нейроглия деп аталады. Оларды глиальды жасушалар деп атайды. Олар нейрондарды қорғайды, сақтайды және қоректендіреді. Олар нейрондарға қарағанда көп. Мыса- лы, бір нейронды шамамен мыңдаған глиальды жасушалар қоршайды. Нейрондардың құрылысы. Әрбір нейрон денесі мен өсінділерден тұрады (96-сурет). Нейрон денесі – ядросы, цитоплазмасы мен барлық

негізгі органоидтері бар жасушаларының орталық бөлігі.

Нейрондардың қысқа тармақталған өсінділері дендрит деп аталады.

Бұтақтары ағашқа ұқсайтындықтан осылай аталады.

Жасуша денесінен шығатын ұзын бір өсінді аксон деп аталады. Ак- сон – ішінде ұсақ органоидтер, сыртында жасуша мембранасы болатын нейрон цитоплазмасының алып өсіндісі.

Адам және жоғары құрылымды жануарларда аксондардың көпшілігі майтәрізді қабықшада болады.

Берілген мәтіндерді балалар оқып алады.
«Стикердегі диалог» әдісі

(Топ мүшелері сұрақтардың жауабын стикерлерге жазып, қабырғадағы сұрақтар жазылған қағаздарға іледі. кейін пікірлерін қорғайды.)

Топтарға тапсырма:

1. Неліктен нейрондарды жүйке ұлпасының қызмет бірлігі деп атайтынын түсіндіріңдер.

2. «Жүйке ұлпасы», «нейрон», «нейроглия», «аксон» және «дендрит» деген терминдерге анықтама беріңдер.

3. Суретте көрсетілген (а) нейрон бөлігін атаңдар. Нейронның суретін (ә) салған кезде қандай қате кеткен?

Оқулық.

Кеспе мәтіндер.

Оқулық,қабырғаға ілінген ватмандар, түрлі-түсті маркерлер.

Ортасы

10 минут

Қолдану

Жүйке ұлпасының тіршілік әрекетінің ерекшеліктері. Жүйке ұлпасының жасушалары адам туған соң көбеймейді. Яғни жаңа туған сәбиде ағзаның бүкіл тіршілігі бойы нейрон мөлшері болады. Бірақ нейрондар белсенді көбейіп, «тармақталуға» – басқа жасушалармен жаңа байланыс түзуге қабілетті. Нейрондардың мөлшеріне емес, құрылысына мидың қызмет атқаруы белсенділігі тәуелді. Адам есте сақтау, ойлау, елестету және т.б. қабілеттерін неғұрлым жаттықтырса, миы соғұрлым жаттығады әрі дамиды. Сондықтан ақыл-ой еңбегінің түрлері сияқты оқу, зияткерлік жаттығулар ми нейрондарының өсуіне, оның қызмет атқаруын жақсартуға бағытталған. Де- генмен әсіресе өсіп жатқан ағзада жаңа ақпараттың болмауы, миға сигналдың аз түсуі нейрондардың дамымауына, олардың қызметінің нашарлауына апарып соғады.

Ми жасушаларының тіршілігін жоюы қауіпті болып, ол қайта қалпына келмейді. себебі нейрондар көбеймейді. Сондықтан никотин, алкоголь, есірткілік заттардың, психологиялық жүктеме, ұйқының бұзылуы, толыққанды тамақтанбау т.б. зиянды әсерін болдырмауға тыры- су қажет. Миды жаттықтыру туралы төменде толығырақ қарастырамыз.

Берілген мәтіндерді балалар оқып алады.

Ортақ тапсырма: «Пкірлер» парағы әдісі

1. Жүйке ұлпасы қызметінің ерекшеліктерін мысалдар келтіріп дәлелдеп, талқылаңдар. Аксон және дендрит құрылысы мен қызметінің қандай айырмашылықтары бар?

2. Нейрондар мен нейроглия құрылысын, орналасуын, мөлшерін, қызметі мен өзара байланысын сипаттаңдар.

Талдау

«Броундық қозғалыс» Оқушылар сыныпты шарлап, талқыланатын мәселе бойынша ақпарат жинап, басқалармен пікірлеседі. Бұл тәсілді қолданғанда оқушыларға партаға отыруға болмайтынын ескерту керек.

«Пкірлер» парағы әдісі, сұрақтар жазылған парақшалар,қалам.

Оқулықтағы мәтінді оқып алады.

Сергіту сәті

2 минут

https://www.youtube.com/watch?v=i8FFtlTwJRs

Миды шынықтыру тапсырмасын орындайды. Аяқталуы

Сабақты бекіту

10 минут

Синтез

1.Тітіркендіргіш және қозғыштық сияқты қасиеттердің эволюцияда пайда болу ретін сызбамен бейнелеңдер. Бұл кезде олар тән ағзаларды, олардың қызметін қамтамасыз ететін құрылымды, нәтижесін – жауап реакциясы типтерін көрсетіңдер.

2. Қосымша ақпарат көздерін пайдаланып, адам миының дамуына әсер еткен әртүрлі факторлардың рөлін көрсететін сызба құрастырыңдар. Эволюциялық факторлар мен жеке факторларды да ескеру керек.

3. Жүйке ұлпасында негізгі екі: қозғыштық және өткізгіш қызмет атқаратыны белгілі. Адам жүйкесі арқылы өтетін қозу жылдамдығы – 100–120 м/с, бақада – 26 м/с, балықта – 4–5 м/с. Мұндай айырмашылық неге байланысты? Адам және жануарлардағы қозудың өту жылдамдығына пікірталас ұйымдастырыңдар.

Карточкада жазылған терминдер

Бағалау
5 минут

Кері байланыс

3 минут

Бағалау парақшасы Дұрыс жауапқа 5 балл.

Оқушының аты-жөні	«Стикер дегі диалог» әдісі	«Пкірлер» парағы әдісі	«Броундық қозғалыс»	«Карточкадағы терминдер» әдісі	Балл

Рефлексия парағы

Сабақтағы жетістіктерім	Оның себептері	Сабақтағы жетістіктерім	Оның себептері

Бағалау парақшасы

Қағаз қиындылары.

Қосымшаақпарат Саралау – Сізқосымша

Көмеккөрсетудіқалай

жоспарлайсыз? Сіз

қабілетіжоғары

оқушыларғатапсырманы

күрделендірудіқалай

жоспарлайсыз?

Бағалау — Оқушылардың

Үйренгенінтексеруді

Қалайжоспарлайсыз?

Пəнаралықбайланыс

Қауіпсіздікжəнееңбекті

Қорғауережелері

АКТ-менбайланыс

Құндылықтардағы

байланыс

Рефлексия

Сабақ / оқу

мақсаттары

шынайыма?

Бүгіноқушылар

не білді?

Сыныптағыахуал

Қандайболды?

Мен жоспарлаған

Саралаушаралары

тиімдіболдыма?

Мен берілген

Уақытішінде

үлгердімбе? Мен

өзжоспарыма

қандайтүзетулер

енгіздімжəне

неліктен?

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз.

Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес

Келетінсұрақтарғажауапберіңіз.

Қорытындыбағамдау

Қандайекінəрсетабыстыболды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Қандайекінəрсесабақтыжақсартаалды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)?

1:

2:

Сабақбарысында мен сыныпнемесежекелегеноқушылартуралыменіңкелесісабағымды

Жетілдіругекөмектесетінне білдім?

Ж?йке ж?йесіні? ма?ызы, оны? ??рылысы ж?не ?ызметі. нейронны? ??рылысы: нейрон денесі, дендриттер, аксон, рецептор, синапс. — биология, уроки

Жүрек ырғағы бұзылыстары патофизиялогиясы, жас балалардағы ерекшелігі орындаған:

Наука и образование – 2021

Ұзақ
мерзімді жоспардың тарауы:

Мектеп:
Федоров
ауданы әкімдігінің білім бөлімінің «№ 2 орта мектебі» КММ

Күні:

Мұғалімнің
аты-жөні: Наганова
Н.С

Сынып:
7

Қатысқандар:

Қатыспағандар:

Сабақтың
тақырыбы

Жүйке жүйесінің құрам
бөліктері. Жүйке жүйесінің қызметі. Нейронның құрылысы: денесі, дендриттер,
аксон. Нейронның қызметтері.

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме)

7.1.7.2 Жүйке жүйесінің қызметін және құрылымдық компонентерін атау;

7.1.7.3 Жүйке жасушасының компоненттерін анықтау.

Сабақтың мақсаты

Барлық оқушылар орындай алады: Жүйке
жүйесінің және жүйке жасушасының құрылымдық компоненттерін , жаңа ұғымдарды
атайды.

Оқушылардың басым көпшілігі
орындай алады: Жүйке жүйесінің және жүйке жасушасының құрылымы мен қызметіндегі
терминдерді ажыратады.

Оқушылардың кейбіреуі орындай
алады: Жүйке
жүйесінің және жүйке жасушасының қызметін талдайды.

Бағалау критерийі

Жүйке жүйесінің және жүйке
жасушасының құрылымдық компоненттерін біледі.

Жүйке жүйесінің және жүйке
жасушасының құрылымымен қызметіндегі терминдерін анықтайды.

Тілдік мақсаттар

 Терминдер мен ұғымдар: аксон,
дендрит, нейрон ,нейроглия.

Диалогқа қолданылатын сөйлемдер:

Нейрондар- жүйке …….

Жүйке жүйесінің қызметі-…..

Жүйке ұлпаларының қосымша ұлпалары………нейроглия
деп аталады.

………….. қысқа тармақталған өсінді дендрит деп
аталады.

Құндылықтарға
баулу

 Өз денсаулығын сақтауға, зиянды
заттардан аулақ болуға баулу.

Пәнаралық
байланыс

 Қазақ тілі , медицина.

Алдыңғы білім

5.4.2.1

Тірі ағзалардың ортақ қасиеттерін сипаттау.

Сабақ барысы

Сабақтың жоспарланған кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған жаттығу түрлері

Ресурстар

Сабақтың
басы

5
мин

Ынтымақтастық орта құру
мақсатында «Лебіздер бұрқасыны». (шарға  тілектер жазылады, 3 түсті шар
беріледі, осы шарлар арқылы топқа бөліну)

3 түрлі
шар, маркер

Сабақтың
ортасы

15
мин

10 
мин

5
мин

7
мин

№ 1 тапсырма: «Аялдама»
әдісі

3 топқа тақырып беріледі.

1 топ: Жүйке жүйесі жіне оның
құрам бөліктерімен танысу, атау.

2 топ: Жүйке жасушаларының
құрылымдық кғомпонентерін атау, түсінік беру.

3 топ: Жүйке жұйесінің қызметін
анықтау. Суретпен жұмысты талдау.

Дескриптор

1. Жүйке жүйесінің
және жүйке жасушасының құрылымын біледі.

2. Жүйке жүйесінің және жүйке
жасушасының құрылымымен қызметіндегі терминдерін анықтайды.

3.Жүйке жүйесінің қызметін
талдайды.

Кері байланысы

 бутерброды

№ 2 тапсырма: «Альфавиттік
әдіс» Терминдермен жұмыс.

(альвафиттегі әріптерден тақырып
бойынша термин тауып,анықтамасын береді)

Дескриптор:

1. Жүйке жүйесі бөлімдерінің жаңа
ұғымдарын түсініп, анықтама береді.

2. Жүйке жасушасының терминдерін
анықтайды.

Кері
байланыс. «СМС»                    

№ 3 тапсырма : «Иә,
жоқ» әдісі

Асқар басы ауырып,құсып,есінен
айырылып, дәрігерге көрінсе, оған «менингит» деген диагноз қойды.Асқар бұл
аурудың сипаттамасы жайлы интернет көзінен іздеп мынадай тоқтамға келді.

1. Ми мен жұлын жұмсақ қабығының
қабынуынан пайда болады.

2. Бактерия мен вирустардан пайда
болып, ауа арқылы жұғады.

3.Терісі қышып, түшкіріп,
аллергиялық ауру туындайды.

4.Вирусты менингит кеңінен
таралған, бактериалды менингитке қарағанда өмірге қауіп төнгізбейді.

5.Тез арада дәрігерге көрінбесе
өлімге соқтыруы мүмкін.

6.Бас ауруы, дене қызуы
көтеріліп, тәбеті төмендеу белгілері байқалады.

Дискриптор

1. Жүйке жүйесі қызметінің
бұзылуы адам өміріне қауіптілігін түсінеді.

2. Жүйке жүйесі қызметінің
бұзылуынан туындайтын ауру түрін басқа ауру түрлерімен салыстырады.

Кері байланыс. «3 М,1Ә»

№ 4 тапсырма :  

 «Егер мен невропатолог болсам» 
эссе жазу

Дескриптор

1. Тақырып бойынша эссе жазады.

2. Жазған эсседе неврапатологтың
қызметін түсінеді.

Постер, маркер, қосымша материалдар, «Мидың негізгі
бөлімдері мен мидың негізгі аймақтары»сурет .

Альфавит кестесі

конверт

Презентациядан слайд көрсету

Сабақтың соңы

3 мин

  

Саралау – Сіз қандай тәсілмен көбірек қолдау көрсетпексіз? Сіз басқаларға
қарағанда қабілетті оқушыларға қандай тапсырмалар
бересіз?  

Бағалау – Сіз оқушылардың материалды игеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлап отырсыз?

Денсаулық және қауіпсіздік техникасын сақтау

Сабақ  мақсаты саралау арқылы оқушылардың қажеттілігіне
сай қойылды.

Кейбір
оқушылар басқаларына қарағанда жылдам жұмыс істейді,сондықтан оларға басқа
оқушыларға көмектесу ұсынылды.

Көмек
қажет ететін оқушыларға мұғалім тарапынан және белсенді оқушы тарапынан көмек
көрсетіледі.

Оқушылардың
қажеттілік деңгейі ескеріліп, тапсырмалар сараланып құрастырылды.

Қалыптастырушы бағалау үшін келесі әдістерді
Бутерброд , Бағдаршам,

«3 М,1 Ә», «Рефлексия пирамидасы» қолдандым. Барлық
оқушылар бір-бірін, топты бағалады.

Интербелсенді тақтаны уақытымен қолдану;

Сынып бөлмесін уақытылы желдету.

Сергіту сәті:«Жертоқаш егу»

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақ
мақсаттары немесе оқу мақсаттары шынайы, қолжетімді болды ма?

Барлық
оқушылар оқу мақсатына қол жеткізді ме? Егер оқушылар оқу мақсатына жетпеген
болса, неліктен деп ойлайсыз? Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме?

Сабақ
кезеңдерінде уақытты тиімді пайдаландыңыз ба? Сабақ жоспарынан ауытқулар
болды ма және неліктен?

Бұл
тарауды сабақ туралы рефлексия жасау үшін пайдаланыңыз. Сол бағандағы өзіңіз
маңызды деп санайтын сұрақтарға жауап беріңіз.

Жалпы
бағалау

Сабақта ең жақсы
өткен екі нәрсе (оқыту мен оқуға қатысты)?

1:

2:

Сабақтың бұдан
да жақсы өтуіне не оң ықпал етер еді (оқыту мен оқуға қатысты)?

1:

2:

Осы сабақтың
барысында мен сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістіктері/
қиыншылықтары туралы нені анықтадым, келесі сабақтарда не нәрсеге назар
аудару қажет?

Жүйке жүйесінің құрама бөліктері. Жүйке жүйесінің қызметі. Нейронныңқұрылысы: денесі, дендриттер, аксон. Нейронның қызметтері.

Назар аударыңыз, сертификатты “менің материалдарым” деген бетте жүктеп алуға болады

Сабақтың тақырыбы: Жүйке жүйесінің құрам бөліктері. Жүйке жүйесінің қызметі. Нейронныңқұрылысы: денесі, дендриттер, аксон. Нейронның қызметтері.	Мұғалімнің аты-жөні: Күні:
СЫНЫП:  7	Қатысқан оқушылар  саны:	Қатыспаған оқушылар саны: 0
Сабақ негізделген оқу мақсаттары	– жүйке жүйесінің қызметін және құрылымдық компоненттерін атау; – жүйке  жасушасының компоненттерін анықтау
Сабақ  нәтижесі:	Оқушылардың барлығы мынаны орындай алады: Оқулықта берілген және қосымша тапсырмаларды орындайды.  Жазба жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Оқушылардың көбісі мынаны орындай алады: Топтық жұмысты брлесе орындайды.Өз бетінше жұмыс жасайды. Сұраққа жауап береді. Қосымша үлестірме ресурстармен  жұмыс жасайды. Оқушылардың кейбіреуі мынаны орындай алады: Оқулықтан тыс берілген қосымша тапсырмалады орындайды.Тақырып бойынша қосымша мәліметтер мен дәлелдер келтіре алады.
Бағалау критерийі	Тақырыптың маңызын түсіндіреді.Жеке, жұптық, топтық тапсырмаларды орындай алады. Сабақ барысында  тыңдаушының назарын өзіне аудара алады.
Тілдік құзіреттілік	Жүйке ұлпасы, нейрондар, жүйке импулüс³, нейроглия, дендриттер, аксондар, сұр зат.
Ресурстар	Оқулық, суреттер, топқа бөлуге арналған кеспе қағаздар  және  әртүрлі  заттар, топтық тапсырмалар, кері байланыс, стикер.
Әдіс-тәсілдер	Сұрақ-жауап, әңгімелеу, түсіндіру, ойын, көрнекілік. Рефлексия.
Пәнаралық байланыс	Музыка, қазақ тілі.
Алдыңғы оқу	Жүйке жүйесінің типтерін салыстыру: диффузиялы, сатылы, түйнекті, түтіктәрізді.
Сабақтың жоспары
Жоспарланғануақыт	Сабақ барысы :	Бағалау түрлері
Басталуы 5  минут	Ұйымдастыру кезеңі  2 минут Топтарға бөлу. Тірек сөздер  бойынша топқа  бөліну. Оқушыларға сөздер қиындыларын беремін. Әріп қиындыларда сөздер болу керек. Оқушылар сол сөздер бойынша топтарға бөлінеді. Психологиялық ахуал қалыптастыру:  3 минут «Сурете байланысты тілек» тренинг Оқушыларды шеңберге шақыру,амандасу. Стикерлерге салынған әртүрлі суреттерді ұсыну. Суретті не үшін таңдағанын білу. Оқушылар таңдаған  суретке байланысты тілектер айтады.	1-топ 2-топ 3-топ Суреттер
Жаңа білім 10 минут	Білу және түсіну Жүйке жүйесінің қызметі. Жүйке жүйесінің міндеті – жеке бөліктердің өзара әсері барынша тиімді болу үшін жеке мүшелер мен жүйелердің жұмысын ұйымдастыру. Яғни, жүйке жүйесі жеке бөліктердің жұмысын ұйымдастырып, оларды тұтас ағзаға айналдырады. Қарапайым мысал келтірейік. Егер жануар жүгірсе, оның бұлшық еттеріне көп энергия қажет. Демек, тыныс алу және қан тамырлары жүйесі де жа- сушаларды оттекпен қамтамасыз ету үшін белсенді болуы керек. Сонымен қатар органикалық заттар ыдыраған кезде түзілген артық жылу мен шлактан белсенді түрде арылу қажет. Теріде тамырлардың ұлғаюы, оның қызуы мен тер бөлуі белсенді түрде жүреді. Осы үдерістердің барлығы жүйке жүйесі қатысында жүзеге асырылады. Жүйке жүйесінің қатысынсыз мүшелер жұмысын үйлесімді бақылау мүмкін емес. Жүйке ұлпаларының құрылысы мен қызметі. Жүйкe жүйесінің мүшелері (жұлын, ми, барлық жүйке) жүйке ұлпаларынан тұрады. Жүйкe ұлпаларының подтиптері болмайды. Олардың барлығы жасушалардың екі түрінен: нейрондар мен нейроглиялардан  тұрады. Нейрондар – жүйке ұлпасының негізгі жасушалары. Жүйке ұлпасының қызметін нейрондар атқарады. Нейрондар да жүйке импульстерін беруге қабілетті. Нейрондардың бұл қабілеті өткізгіштік деп аталады. Яғни жүйке ұлпаларының негізгі екі: қозғыштық және өткізгіштік қызметі   бар. Жүйке ұлпаларының қосымша ұлпалары нейроглия деп аталады. Оларды глиальды жасушалар деп атайды. Олар нейрондарды қорғайды, сақтайды және қоректендіреді. Олар нейрондарға қарағанда көп. Мысалы, бір нейронды шамамен мыңдаған глиальды жасушалар қоршайды. Нейрондардың құрылысы. Әрбір нейрон денесі мен өсінділерден тұрады (96-сурет). Нейрон денесі – ядросы, цитоплазмасы мен барлық негізгі органоидтері бар жасушаларының орталық  бөлігі. Нейрондардың қысқа тармақталған өсінділері дендрит деп аталады. Бұтақтары ағашқа ұқсайтындықтан осылай   аталады. Жасуша денесінен шығатын ұзын бір өсінді аксон деп аталады. Ак- сон – ішінде ұсақ органоидтер, сыртында жасуша мембранасы болатын нейрон  цитоплазмасының алып өсіндісі. Адам және жоғары құрылымды жануарларда аксондардың көпшілігі майтәрізді  қабықшада  болады. Берілген мәтіндерді балалар оқып алады.             «Стикердегі диалог» әдісі (Топ мүшелері сұрақтардың жауабын стикерлерге жазып, қабырғадағы сұрақтар жазылған қағаздарға іледі. кейін пікірлерін қорғайды.) Топтарға  тапсырма: 1. Неліктен нейрондарды жүйке ұлпасының қызмет бірлігі деп атайтынын түсіндіріңдер. 2. «Жүйке ұлпасы», «нейрон», «нейроглия», «аксон» және «дендрит» деген терминдерге анықтама беріңдер. 3. Суретте көрсетілген (а) нейрон бөлігін атаңдар. Нейронның суретін (ә) салған кезде қандай қате  кеткен?	Оқулық. Кеспе мәтіндер. Оқулық,қабырғаға ілінген  ватмандар, түрлі-түсті маркерлер.
Ортасы 10 минут	Қолдану Жүйке ұлпасының тіршілік әрекетінің ерекшеліктері. Жүйке ұлпасының жасушалары адам туған соң көбеймейді. Яғни жаңа туған сәбиде ағзаның бүкіл тіршілігі бойы нейрон мөлшері болады. Бірақ нейрондар белсенді көбейіп, «тармақталуға» – басқа жасушалармен жаңа байланыс түзуге қабілетті. Нейрондардың мөлшеріне емес, құрылысына мидың қызмет атқаруы белсенділігі тәуелді. Адам есте сақтау, ойлау, елестету және т.б. қабілеттерін неғұрлым жаттықтырса, миы соғұрлым жаттығады әрі дамиды. Сондықтан ақыл-ой еңбегінің түрлері сияқты оқу, зияткерлік жаттығулар ми нейрондарының өсуіне, оның қызмет атқаруын жақсартуға бағытталған. Дегенмен әсіресе өсіп жатқан ағзада жаңа ақпараттың болмауы, миға сигналдың аз түсуі нейрондардың дамымауына, олардың қызметінің нашарлауына апарып соғады. Ми жасушаларының тіршілігін жоюы қауіпті болып, ол қайта қалпына келмейді. себебі нейрондар көбеймейді. Сондықтан никотин, алкоголь, есірткілік заттардың, психологиялық жүктеме, ұйқының бұзылуы, толыққанды тамақтанбау т.б. зиянды әсерін болдырмауға тыры- су қажет. Миды жаттықтыру туралы төменде толығырақ қарастырамыз. Берілген мәтіндерді балалар оқып алады. Ортақ тапсырма:  «Пкірлер» парағы әдісі 1. Жүйке ұлпасы қызметінің ерекшеліктерін мысалдар келтіріп дәлелдеп, талқылаңдар. Аксон және дендрит құрылысы мен қызметінің қандай айырмашылықтары бар? 2. Нейрондар мен нейроглия құрылысын, орналасуын, мөлшерін, қызметі мен өзара байланысын сипаттаңдар. Талдау «Броундық қозғалыс»  Оқушылар сыныпты шарлап, талқыланатын мәселе  бойынша  ақпарат жинап, басқалармен пікірлеседі. Бұл тәсілді қолданғанда оқушыларға партаға отыруға болмайтынын ескерту керек.	«Пкірлер» парағы әдісі, сұрақтар жазылған парақшалар,қалам. Оқулықтағы мәтінді оқып алады.
Аяқталуы Сабақты бекіту 10 минут	Синтез 1.Тітіркендіргіш және қозғыштық сияқты қасиеттердің эволюцияда пайда болу ретін сызбамен бейнелеңдер. Бұл кезде олар тән ағзаларды, олардың қызметін қамтамасыз ететін құрылымды, нәтижесін – жауап реакциясы типтерін көрсетіңдер. 2. Қосымша ақпарат көздерін пайдаланып, адам миының дамуына әсер еткен әртүрлі факторлардың рөлін көрсететін сызба құрастырыңдар. Эволюциялық факторлар мен жеке факторларды да ескеру  керек. 3. Жүйке ұлпасында негізгі екі: қозғыштық және өткізгіш қызмет атқаратыны белгілі. Адам жүйкесі арқылы өтетін қозу жылдамдығы – 100–120 м/с, бақада – 26 м/с, балықта – 4–5 м/с. Мұндай айырмашылық неге байланысты? Адам және жануарлардағы қозудың өту жылдамдығына пікірталас ұйымдастырыңдар.	Карточкада жазылған терминдер
Бағалау 5 минут Кері байланыс 3 минут	Бағалау парақшасы  Дұрыс жауапқа 5 балл. Рефлексия парағы Сабақтағы жетістіктерім Оның себептері	Бағалау парақшасы Қағаз қиындылары.
Қосымша ақпарат
Саралау – Сіз қосымша Көмек көрсетуді қалай жоспарлайсыз? Сіз қабілеті жоғары оқушыларға тапсырманы күрделендіруді қалай жоспарлайсыз?	Бағалау — Оқушылардың Үйренгенін тексеруді Қалай жоспарлайсыз?	Пəнаралық байланыс Қауіпсіздік жəне еңбекті Қорғау ережелері АКТ-мен байланыс Құндылықтардағы байланыс
Рефлексия Сабақ / оқу мақсаттары шынайыма? Бүгін оқушылар не білді? Сыныптағыахуал Қандай болды? Мен жоспарлаған Саралау шаралары тиімді болды ма? Мен берілген Уақыт ішінде үлгердімбе? Мен өз жоспарыма қандай түзетулер енгіздім жəне неліктен?	Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікіріңізді жазыңыз. Сол ұяшықтағы Сіздің сабағыңыздың тақырыбына сəйкес Келетін сұрақтарға жауап беріңіз.
Қорытынды бағамдау Қандай екі нəрсе табысты болды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? 1: 2: Қандай екі нəрсе сабақты жақсарта алды (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)? 1: 2: Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды Жетілдіруге көмектесетін не білдім?

Ұзақ мерзімдік жоспардың бөлімі :Координация және реттелу

Мектеп:№12 жалпы білім беру орта мектебі

Күні:

Мұғалімнің аты-жөні:Бабан А.Ж

Сынып:  7 «а,ә,б,в,г,ғ»                   Қатысушылар саны: Қатыспағандар саны:

Сабақ тақырыбы:

Жүйке жүйесінің қызметі мен оның құрылымдық компонентері.

Нейронның құрылысы: нейронның денесі, дендрид, аксон.

Нейронныңқызметі.

Осы сабақ арқылы жүзеге асырылатын оқу мақсаттары (оқу бғдарламасына сілтеме)

7.1.7.2жүйке жүйесінің қызметі мен оның құрылымдық компоненттерін атау.

7.1.7.3жүйке жасушасының  құрылымдық компоненттерін анықт

Сабақ мақсаты

• Жануарлардың жүйке жүйелерінің қызметтерін түсіндіру.
•  Жүйке жүйелерінің құрылымдық компоненттерін сұлба бойынша анықтау.
• Жүйке жасушасының бөліктерін (денесі, аксон, дендриттер және қабықша) атайды.

Бағалау критерилері

• Жануарлардың жүйке жүйелерінің қызметтерін біледі.
• Жүйке жүйелерінің құрылымдық компоненттерін сұлба бойынша анықтай алады.
• Жүйке жасушасының бөліктерін (денесі, аксон, дендриттер және қабықша) атай алады.

Тілдік мақсаттар

Пәнге қатысты  лексика мен терминология:

Нейрон – нейрон — neuron,

 рефлекторлық әрекет – рефлекторное действие — reflex action

ерікті жауап — произвольный ответ — an arbitrary answer

аксон – аксон – Axon

дендриттер  – дендриды – Dendrites

Сезгіш нейрон/Афферентті нейрон – сенсорный нейрон — Sensory neuron/ Afferent neuron

Байланыстырушы нейрон – вставочный нейрон — Relay neuron

Қозғалтқыш нейрон/Эфференті нейрон – двигательный нейрон — Motor neuron/ Efferent neuron

Миелинді қабық – миелиновая оболочка — Myelin sheath

Жасуша денесі – клеточное тело — Cell body

Құндылықтарды дарыту

Ғылыми көзқарастарын қалыптастыру.

Оқушыларды салауатты өмір салтына тәрбиелеу.

Пәнаралық байланыс

                                                                   Сабақ барысы

Сабақ

кезеңдері

Ресурстар

Сабақтың басы

І. Ұйымдастыру кезеңі.

(оқушылармен амандасу, жағымды оқу атмосферасын қалыптастыру).

Оқушылар бас бармақтарымен көңіл- күйлерін көрсетеді.

Топқа бөлуге арналған карточкалар.

Сабақтың о

ІІ. Өткен сабақты қайталауға арналған тапсырма:

Жеке жұмыс:

Кестедегі жануарлардың жүйке жүйесінің типтері мен өкілдерін сәйкестендір:

Жүйке жүйесінің типтері	Өкілдері
1.Түтікті жүйкелі	A.Буылтық құрттар буынаяқтылар, тікен терілілер, моллюскілер
2.Түйінді жүйкелі	В.Омыртқалы жануарлар
3.Сатылы жүйкелі	С. Ішек қуыстылар  (гидра)
4.Торлы жүйкелі	D.Жалпақ құрттар  (ақ планария)

Оқушылар кестені сәйкестендіріп болған соң тақтадағы дұрыс жауаппен бірін –бірі тексереді.

ІІІ. Белсендіру сәті:

Талқылауға арналған сұрақтар:

-Мүшелердің  үйлесімді қызметі қалай жүзеге асырылады?

-Қоршаған орта жағдайларының өзгерісіне  ағза қалай әрекет етеді?

ІV.Тәжірибе жасау:

Оқушылар тәжірибие жүргізу арқылы  жүйке жүйесінің қызметтерін атайды:

— жұмылған көзбен кеңістікті бағдарлау;

— тактильді сезімталдық (затты сипап-сезу арқылы іздеп табу);

— қолды тартып қалу (рефлекторлық  доға).

V. Мұғалімнің сабақты түсіндіруі.

Презентациямен жүйке жүйесінің қызметі мен оның құрылымдық компоненттерін қысқаша қорытындылау.

VI. Жұппен  жұмыс:

1.Жүйке жүйесінің тірек сызбанұсқасын толықтырыңыз:

2. Қалыптастырушы бағалау жұмысы:

1. Жүйке жасушасының құрылысы мен қызметін жазып, кестені толтыр:

Реті	Жүйке жасушасының құрылымдық компоненттері	Қызметі
1
2
3
4
5

2. Дұрыс жауабын белгілеңіз:

1.Жүйке жүйесінің атқаратын қызметі

А) адам ағзасындағы мүшелерінің қызметін бірқалыпты болуын қамтамасыз етеді.

В) қорғаныш қызметін атқарады

С) сыртқы, ішкі ортамен байланысын жою

2. Нейронның ұзын өсінділерінің атауы

А) аксон В) дендрит С) нейроглия

3. Ақ затты түзеді

А) қысқа өсінділер В) ұзын өсінділер С) нейрон денелері мен қысқа өсінділер

4. Орталыққа тепкіш нейрондар

А) қимыл-қозғалыс В) сезімтал С) аралас

5. Жүйке жасушаларының қызметі

А) ақпаратты қабылдау В) ақпаратты жою С) ақпаратты алмастыру

6. Жүйке жүйесінің жасушасы

А) нейрон В) без С) жұлын

Бағалау критерийлері	Дискрипторлар
Жүйке жүйесінің қызметі мен оның құрылымдық компонентерін атау	Суреттегі жүйке жасушасының құрылымдық  бөліктерін атай алады.
Суреттегі жүйке жасушасының құрылымдық  бөліктерін анықтау.	Суреттегі жүйке жасушасының құрылымдық  бөліктерін анықтайды.

Дидактиалық материал

Дидактикалық материал

Сабақтың соңы

Рефлексия

Жыл мезгілдерін таңдау арқылы, оқушылар сабақтан алған әсерлерімен бөлісті.

         

Қосымша ақпараттар

Дифференциалдыоқыту – Көбірекқолдаукөрсетуүшін не істейсіз? Қабілетіжоғарыоқушыларғақандайміндеттерқоюдыжоспарлайсыз?

Бағалау – Оқушылардыңберілгенматериалдымеңгерудеңгейінқалайтексересіз?

Пәнаралықбайланыс

Денсаулықжәнеқауіпсіздікережелері

АКТ

Құндылықтарменбайланыс

(тәрбиелік элемент)

Саралауіріктелгентапсырмалар, нақтыбіроқушыданкүтілетіннәтижелер, оқушығадербесқолдаукөрсету, оқуматериалдары мен ресурстарыноқушылардыңжекеқабілеттерінесепке ала отырыпіріктеу (Гарднердіңжиындықзияттеориясы) түріндеболуымүмкін.

Саралаууақыттыұтымдыпайдаланудыесепке ала отырып, сабақтыңкез-келгенкезеңіндеқолданылаалады

Оқушылардың жеке жауабы.

Топтық, жұптықжұмыс

Қауіпсіздік ережелерін сақтау. технологиялары.

Сергіту сәттері мен белсенді  іс-әрекет түрлері.

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба? Оқушылардың барлығы ОМ қол жеткізді ме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме?

Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма?

Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен?

Бұл бөлімді сабақ туралы өз пікіріңізді білдіру үшін пайдаланыңыз. Өз сабағыңыз туралы сол жақ бағанда берілген сұрақтарға жауап беріңіз. 

Жалпы баға

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақтыжақсартуға не ықпалетеалады (оқытутуралы да, оқутуралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақбарысындасыныптуралынемесежекелегеноқушылардыңжетістік/қиындықтарытуралыненібілдім, келесісабақтарда неге көңілбөлуқажет?

       

Презентация, доклад Ж?йке ж?йесі. Ж?йке ж?йесіні? ??рылысы мен ат?аратын ?ызметі. Нейрон-ж?йке ж?йесіні? негізі